پاروویروس ها ، ساده ترین ویروس های جانوری  DNAدار می باشند . به علت تعداد کم ژن های آنها، تکثیر ویروس تحت تأثیر سلول میزبان یا ویروس کمک کننده ی دیگری انجام می گیرد . فقط یک پاروویروس به نام B19 در انسان خاصیت بیماری زایی دارد و به سلول های پیش ساز رده اریتروئید گرایش دارد و عامل اریتمای عفونی یا بیماری پنجم بوده که موجب شیوع اگزانتم در کودکان می شود و در بزرگسالان، عامل نوعی سندرم است که به صورت درد و التهاب چندین مفصل بروز می کند .

این ویروس عامل بحران آپلاستیک در بیماران مبتلا به اختلالات خونی و کم خونی مزمن در افراد مبتلا به نارسایی ایمنی می باشد ، و احتمالا موجب مرگ جنین می شود.

پاتوژنز و پاتولوژی

پاروویروس انسانی B19 ، عامل چندین بیماری می باشد. سلول های نابالغ در رده اریتروئید ، هدف های پاروویروس  B19انسانی هستند . به نظر می رسد که مکان تکثیر ویروس در بیماران ، مغز استخوان بزرگسالان و کبد جنین می باشد .تکثیر ویروس موجب مرگ سلول و مهار تولید گلبول های قرمز می شود . عفونت های پایدار در بیماران مبتلا به نارسایی ایمنی به وسیله پاویروس B19 رخ می دهد که به کم خونی مزمن منجر می گردد .عفونت های مزمن ممکن است کم خونی شدیدی را در جنین ایجاد کند که موجب مرگ جنین می شود. پاروویروس کامل جهت تکثیر به سلول در حال تقسیم نیاز دارد، بیماری های شناخته شده پاروویروس اختصاصی بودن هدف را نشان می دهد.

آنتی بادی های IgMو IgGاختصاصی ویروس بعد از عفونت با ویروس B19 در بدن ساخته می شوند . عفونت های پایدار پاروویروس در بیمارانی که دچار نقص ایمنی هستند رخ می دهد، زیرا این بیماران قادر به ساختن آنتی بادی های خنثی کننده ی ویروس نمی باشد ، در نتیجه کم خونی رخ می دهد .

پایداری سطوح کمی از DNAی ویروس B19 و مقدار کمتر DNAی ویروس تیپ دو ، در خون ، پوست ، لوزه ،کبد و بافت های سینوویال ، در داوطلبانی که ایمنی پایینی دارند، وجود داشته است . بروز راش در ارتباط با اریتما اینفکشیوزوم ( اریتم عفونی) ، به علت کمپلکس های ایمنی می باشد .

B19 را می توان از خون و ترشحات تنفسی افراد آلوده پیدا کرد . انتقال معمولا از راه تنفسی است . شواهدی وجود ندارد که ویروس از مدفوع و ادرار دفع می شود . ویروس از طریق انتقال خون یا محصولات خونی که به ویروس آلوده اند و از مادر به جنین منتقل می شود . به علت اینکه ویروس به عواملی که ویروس های انولوپ دار را غیرفعال می کند مقاوم است، ممکن است در برخی فاکتورهای انعقادی یافت شود .

شیوع آنتی بادی علیه B19 بین افراد هموفیلی بیش از جمعیت عموم است . با این حال کمترین مقداری از ویروس که قادر است باعث عفونت شود، هنوز مشخص نیست . بسیاری از پاروویروس های پاتوژن در سلول های موکوس گوارشی قادر به تکثیرند و ممکن است انتریت ایجاد کنند .

یافته های بالینی

الف ) اریتم عفونی یا بیماری پنجم :

شایع ترین علائم از عفونت پاروویروس انسانی B19 ، اریتم عفونی یا بیماری پنجم می باشد . این بیماری اریتماتوز ( سرخی پوست ) بیش از همه ، در کودکانی که در سنین دبستانی هستند ، شایع می باشد و گاهی بزرگسالان را نیز مبتلا می سازد . علائم عمومی خفیفی ممکن است علاوه بر راش های پوستی که به صورت گونه سیلی خورده مشخص می باشد، بروز نماید .

این بیماری هم به صورت پراکنده ( اسپورادیک ) و هم به صورت اپیدمی گزارش شده است . در بزرگسالان اغلب مفاصل دست و زانو گرفتار می شوند . علائمی مشابه آرتریت روماتوئید و بیماری مفصل ممکن است هفته ها ، ماه ها یا سال ها پایدار بماند.

دوره کمون این بیماری معمولا ۱ تا ۲ هفته هم می باشد . ویرمی حدود یک هفته پس از آلودگی با ویروس ظاهر شده و به مدت ۵ روز ادامه دارد . در طول دوره ویرمی، ویروس در مایع حاصل از شستشوی بینی و گلو و نمونه های حاصل از غرغره یافت می شود . ترشحات مجرای فوقانی تنفسی و گلو به احتمال زیاد در انتشار ویروس دخالت دارند .

اولین مرحله بیماری در پایان هفته اول ظاهر می گردد و با علائمی شبیه انفلوانزا نظیر تب ، بی قراری ، دردهای عضلانی ، لرز و خارش همراه است . اولین دوره بیماری با زمان ویرمی و با دوره ای که  در آن ، کمپلکس های ایمنی IgMپاروویروس  قابل شناسایی است انطباق دارد . بعد از دوره کمون ۱۷ روزه، مرحله دوم بیماری ظاهر می شود . در این دوره، راش اریتماتوس در صورت بیمار و راش های کوچک و صورتی رنگی نیز در اندام ها یا تنه وی ظاهر می شوند که ممکن است با علائم و شکایاتی از گرفتاری مفاصل به ویژه در بزرگسالان همراه باشد . این دوره از بیماری، کوتاه مدت است به طوری که راش ها در مدت ۲ تا ۴ روز ناپدید می شوند، اگرچه علائم گرفتاری مفصل حدود یک تا دو روز دیگر ادامه خواهند داشت .

ب ) بحران آپلاستیک موقت :

پاروویروس B19 عامل بحران آپلاستیک موقت یا ناپایدار می باشد که نتیجه آن کم خونی همولیتیکی مزمن در بیماران مبتلا به بیماری کم خونی داسی شکل ، تالاسمی و کم خونی همولیتیکی اکتسابی در بزرگسالان است . بحران آپلاستیک موقت ممکن است همچنین بعد از پیوند مغز استخوان رخ دهد .

در این سندرم، توقف ناگهانی در سنتز گلبول های قرمز خون در مغز استخوان رخ داده که فقدان پیش سازهای گلبول قرمز را در مغز استخوان منعکس می سازد و با کم خونی شدیدی همراه می باشد . پاروویروس با کاهش تولید گلبول های قرمز ، میزان

هموگلوبین خون محیطی را کاهش می دهد . این توقف موقتی در تولید گلبول های قرمز خون فقط در بیماران مبتلا به کم خونی همولیتیکی مزمن به علت کوتاه بودن عمر گلبول های قرمز ظاهر می شود . در یک فرد طبیعی معمولا توقف ۷ روزه در تولید گلبول های قرمز ، علائم آشکاری از کم خونی، راش وجود دارد . بعد از عفونت پاروویروس حاد گاهی پورپورا همراه با کاهش پلاکت های خون مشاهده می شود .

ج ) عفونت در بیماران مبتلا به نارسایی ایمنی :

پاروویروس B19 ممکن است عفونت های پایداری را در بیماران مبتلا به نارسایی ایمنی ایجاد کند و عامل کم خونی مزمن استخوان در این بیماران باشد . این بیماران را آپلازی خالص گلبول قرمز نامند . کم خونی در این موارد شدید بوده و بیماران به تزریق خون نیاز دارند . این حالت در افرادی مانند بیماران مبتلا به نارسایی ایمنی مادرزادی، بدخیمی ها، ایدز و گیرندگان پیوند اعضا مشاهده می گردد .

د ) عفونت در دوران بارداری :

عفونت مادرزادی با ویروس B19 برای جنین خطرآفرین است و به سقط جنین و مرگ آن به علت کم خونی شدید منجر می گردد . روی هم رفته، خطر عفونت پاروویروس انسانی در دوران بارداری کم است . از دست دادن جنین در کمتر از ۱۰ درصد از عفونت های اولیه مادرزادی رخ می دهد . مرگ جنین اغلب قبل از هفته بیستم بارداری رخ می دهد . اگرچه انتقال درون رحمی از پاروویروس انسان بسیار فراوان است ( با احتساب انتقال عمودی ، میزان آن ۳۰ درصد یا بیشتر است )، اما شواهدی وجود ندارد که عفونت با B19 موجب ناهنجاری های فیزیکی می شود .

ه ) سایر موارد :

عفونت های ناشی از B19 با بسیاری از بیماری های دیگر ارتباط دارد، نقش بیماری زایی این ویروس هنوز شناخته نشده است . این بیماری ها شامل نقص های قلبی عروقی ، درماتولوژیک، هماتولوژیک ، هپاتیک ، نورولوژیک ، کلیوی ، تنفسی و مفصلی است.

تشخیص آزمایشگاهی

حساس ترین تست ها می توانند DNAویروسی را مشاهده کنند . تست های موجود شامل : واکنش زنجیره پلی مراز ، هیبریداسیون پروب روی نمونه سرم ، بافتی و هیبریداسیون درجا برای نمونه های تثبیت شده بافتی است . DNAی ویروس B19 در سرم ، سلول های خونی، نمونه های بافتی و ترشحات تنفسی مشاهده شده است . در طول عفونت حاد،مقدار ویروس در خون می تواند به ۱۰۱۱ کپی ژنوم در هر میلی لیتر برسد . آزمون های PCR، ممکن است نتوانند B19 را از سایر سویه های B19 تشخیص دهند .

آزمایش های سرولوژی بر اساس بیان آنتی ژن های نوترکیب پاروویروس در باکتری ها یا در باکولوویروس برای اندازه گیری آنتی بادی به کار می رود . مشاهده آنتی بادی IgMپاروویروس B19 ، نشان دهنده عفونت اخیر است . این آنتی بادی به مدت ۲ تا ۳ ماه بعد از عفونت وجود دارد . آنتی بادی IgGپاروویروس B19 ، سال ها باقی می ماند، اگرچه این آنتی بادی ممکن است در بیماران دچار نقص ایمنی مبتلا به عفونت های مزمن B19 ، یافت نشود . در این گونه بیماران، عفونت توسط مشاهده ی DNAی ویروسی تشخیص داده می شود .

روش های مشاهده آنتی ژن می تواند تیتر بالای ویروس را در نمونه بالینی تشخیص دهد . از روش ایمونوهیستوشیمی می توان برای مشاهده آنتی ژن های B19 در بافت های جنین و مغز استخوان استفاده کرد . کشت این ویروس مشکل است . تست های تشخیصی معمولا فقط در آزمایشگاه های تخصصی انجام می شود .

اپیدمیولوژی

ویروس B19 در همه جا پراکنده است . عفونت با این ویروس در سراسر سال در تمام گروه های سنی و به صورت اپیدمی یا اسپورادیک مشاهده شده است . عفونت با پاروویروس در دوران کودکی شایع می باشد . به طوری که آنتی بادی هایی علیه پاروویروس انسانی اغلب بین سنین ۵ و ۱۹ سالگی ظاهر شده و ۶۰ درصد از بزرگسالان و ۹۰ درصد سالمندان دارای آنتی بادی علیه پاروویروس می باشند .

به نظر می رسد که عفونت از طریق مجاری تنفسی انتقال می یابد . ویروس در محیط پایدار است و سطوح آلوده ممکن است در انتقال ویروس نقش داشته باشند . انتقال در بین افراد خانواده ( برادر و خواهر ) احتمالا مسیر مهمی از انتقال این ویروس است .

منبع عفونت مادرزادی در طی بارداری اغلب کودک بزرگتر مادر می باشد . اکثر عفونت ها تحت بالینی هستند . میزان سرایت به افراد حساس حدود ۲۰ تا ۵۰ درصد است .

انتقال پاروویروس B19 از بیماران مبتلا به بحران آپلاستیک ، به کارکنان بیمارستان ، گزارش شده است . این بیماران احتمالا در طی دوره بیماری، عفونی بوده و قادر به انتشار ویروس هستند . در صورتی که بیماران مبتلا به بیماری پنجم احتمالا تا زمان ظهور راش ، عفونی نمی باشند . اکثر بیماران مبتلا به بحران آپلازی ، سابقه ای از عفونت مجرای تنفسی داشته اند.

درمان

درمان بیماری پنجم و بحران آپلاستیک موقتی ، علامتی است . بحران آپلاستیک ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشد .

ایمونوگلوبولین های تجاری حاوی آنتی بادی های خنثی کننده برای پاروویروس انسانی موجود است که می توان جهت درمان یا بهبودی از عفونت های  B19 پایدار در بیماران مبتلا به نارسایی ایمنی مورد استفاده قرار داد .

پیشگیری و کنترل

هیچ گونه واکسنی جهت پیشگیری از عفونت های پاروویروس انسانی وجود ندارد، اگرچه دور نمای خوبی برای تهیه واکسن وجود دارد . واکسن های مؤثری در برابر عفونت های پاروویروس حیوانی مانند گربه ، سگ و خوک ساخته شده است. هیچ داروی ضد ویروسی وجود ندارد .

توصیه های ضد عفونی مناسب ، اعم از شستشوی دست ها، شریک نشدن در یک نوشیدنی می تواند از انتشار ویروس B19 در ترشحات تنفسی ، آئروسل ها و مواد دفعی ، جلوگیری کند. استاندارد عفونت به دنبال پیشگیری از انتقال  B19 به کارکنان مراکز بهداشت از طریق بیماران دارای بحران آپلاستیک ( که نقص ایمنی دارند و عفونت مزمن با B19  دارند) قابل اجرا است .